Bulaşıcı hastalık nedir? 

Bulaşıcı hastalıklar; bir virüs, bakteri, parazit veya mantar gibi bir patojenin (mikrop) neden olduğu toplumda yayılması kolay hastalıklardır. Sadece insanlar değil; hayvanlar, bitkiler ve mikroorganizmalar gibi diğer canlı organizmalar da bulaşıcı bir hastalığa yakalanabilir. Bulaşıcı hastalıklara virüsler, bakteriler, mantarlar veya parazitler gibi mikroorganizmalar neden olur. Hastalığa neden olan mikroorganizmalar topluca patojenler olarak adlandırılır.

Patojenler

Patojen “mikrop” un bilimsel adıdır. Patojenler, vücudu istila eden ve hasta eden küçük organizmalardır (mikroorganizmalar olarak da adlandırılırlar)

Bulaşıcı hastalıklara patojenler neden olur. Anneniz mikroplar yüzünden ellerinizi yıkamanızı söylediğinde, tüm patojenleri ellerinizden temizlemenizi istiyordur, böylece ağzınıza ve vücudunuza bu zararlı organizmaların girmesi önlenir. Bu yüzden belki bu yazıyı okuduktan sonra ellerinizi biraz daha fazla yıkarsınız! 

Patojenler, vücudun normal süreçlerini bozarak veya bağışıklık sistemini savunma tepkisi üretmesi için uyararak hastalığa neden olur ve bu da yüksek ateş, iltihaplanma ve diğer semptomlar ile sonuçlanır.

Bulaşıcı hastalıklar bir kişiden diğerine örneğin vücut sıvılarıyla, temas yoluyla, aerosollerle (öksürme ve hapşırma yoluyla) veya bir vektörle(örneğin bir sivrisinek yoluyla) bulaşabilir.

Farklı türde patojenler, farklı hastalık türlerine neden olur. Her patojen türünün neden olduğu bazı örnek hastalıklar şunlardır: 

• Virüsler – Virüsler son derece küçüktür ve koruyucu bir genetic material olan DNA ve RNA’dan oluşur. Virüslerin neden olduğu hastalıklar arasında grip, soğuk algınlığı, kızamık, sarı humma ve hepatit bulunur. Günümüzün popüler hastalığı Covid-19 da virüsler yoluyla bulaşmış ve yayılmıştır. Virüsler genellikle aşılarla önlenebilir.
• Bakteriler – Bakteriler küçük mikroorganizmalardır. Tüberküloz, kolera, tifo ve tetanoz gibi hastalıklara neden olabilirler. 
• Parazitler – Parazitler, konakçılarında yaşayan organizmalardır. Bazı paraziter hastalıklar arasında sıtma, uyku hastalığı (Afrika tripanosomiyazı) ve uyuz bulunur. 
• Mantarlar – Mantarlar, maya ve küf gibi mikroorganizmalardır. Mantar menenjiti, saçkıran ve pamukçuk gibi hastalıklara neden olabilirler. 

Bulaşıcı Hastalıkların Bulaşması

Bulaşıcı hastalıklar, aşağıda verilen çeşitli yollarla bulaşabilir: 

• Böcek ısırıkları – Pireler, sivrisinekler ve keneler gibi böcekler, insanlarla temas ettiklerinde geçen patojenleri taşıyabilirler. Böceklerden kaynaklanan hastalıklar arasında sıtma (sivrisinekler), Lyme hastalığı (keneler) ve hıyarcıklı veba (pireler) bulunur. Bu mikroplar, konakçıdan konakçıya geçmek için böcek taşıyıcılarına (sivrisinekler, pireler, bitler veya keneler) ihtiyaç duyar. Bu taşıyıcılar, vektörler olarak bilinir. Sivrisinekler sıtma parazitini veya Batı Nil virüsünü taşıyabilir. Geyik keneleri Lyme hastalığına neden olan bakteriyi taşıyabilir.
• Yiyecek ve su kontaminasyonu– Bazı hastalıklar kontamine gıda veya sudan geçer. Bu bulaşma mekanizması, mikropların tek bir kaynaktan birçok kişiye yayılmasını sağlar. Örneğin: az pişmiş hamburger veya pastörize edilmemiş meyve suyu gibi belirli yiyeceklerin içinde veya üzerinde bulunan bir bakterilerle bulaşabilir. Bu yolla bulaşan hastalıkların örnekleri arasında E. coli(Koli Basili), kolera ve salmonella bulunur. 

• Doğrudan temas – Hastalıklar genellikle doğrudan temas yoluyla kişiden kişiye geçer. Bu bulaşma; el sıkışma, hapşırma (havada) ve öpme ile olabilir. Bu yolla bulaşan hastalık örnekleri arasında grip, soğuk algınlığı ve suçiçeği bulunur. Bu mikroplar ayrıca cinsel temas ie vücut sıvılarının değişimi yoluyla da yayılabilir. Mikrop geçiren kişi, hastalığın hiçbir semptomuna sahip olmayabilir, ancak basitçe bir taşıyıcı olabilir.
• Anneden doğmamış çocuğa– Hamile bir kadın, bulaşıcı hastalıklara neden olan mikropları doğmamış bebeğine geçirebilir. Bazı mikroplar plasentadan veya anne sütünden geçebilir. Vajinadaki mikroplar da doğum sırasında bebeğe bulaşabilir.
• Dolaylı temas – Bazı patojenler konakçısı dışında bir süre hayatta kalabilir. Bu patojenler kapı kolları ve telefonlar gibi nesnelerin üzerinde yaşıyabilir. Doğrudan temas yoluyla yayılabilen hastalıkların bir çoğu, dolaylı temas yoluyla da yayılabilir. 

Semptomlar

Her bulaşıcı hastalığın kendine özgü belirti ve semptomları vardır. Bir çok bulaşıcı hastalıkta ortak olan genel belirti ve semptomlar şunları içerir:

• Ateş
• İshal
• Yorgunluk
• Kas ağrıları
• Öksürme

Ne zaman doktora görünmeliyiz?

Aşağıdaki durumlarda tıbbi yardım almalısınız:

• Bir hayvan tarafından ısırılmışsanız.
• Nefes almakta zorlanıyorsanız.
• Bir haftadan uzun süredir öksürüyorsanız.
• Ateşli, şiddetli baş ağrınız varsa.
• Kızarıklık veya şişlik yaşarsanız.
• Açıklanamayan veya uzun süren ateşiniz varsa.
• Ani görme sorunları yaşıyorsanız.

Diğer Hastalık Türleri 

Tüm hastalıklar bulaşıcı değildir. Bulaşıcı olmayan diğer başlıca hastalık türleri şunlardır: 

• Otoimmün – Bir otoimmün hastalık, bağışıklık sistemi vücuda saldırdığında ortaya çıkar. Örnekler arasında Tip 1 Diyabet ve MS (Multiple Skleroz) bulunur.
• Yaşam Tarzı – Yaşam tarzı hastalıkları, insanların yaşam tarzından kaynaklanır. İnsanların daha uzun yaşamasının bir sonucu da olabilirler. Örnekler arasında Tip 2 diyabet, alkolizm ve yüksek tansiyonun neden olduğu kalp hastalığı bulunur. 
• Bozukluk – Vücudun bir kısmı normal çalışmadığında bir hastalıklara bozukluk denir. Genellikle bozukluklar beyinle ilişkilidir ve zihinsel bozukluklar olarak adlandırılır. Örnekler, bulimia gibi yeme bozuklukları ve depresyon gibi zihinsel bozukluklar gösterilebilir.
• Kalp hastalığı – Kalp hastalığı, kardiyovasküler sistemle ilgili yanlış olan her şeyi tanımlamak için kullanılır. Bu, koroner arter hastalığı, yüksek tansiyon ve doğuştan kalp hastalığı gibi hastalıkları içerir. 
• Tıbbi durum – Tıbbi durum terimi, yaralanmalardan bulaşıcı hastalıklara ve rahatsızlıklara kadar her şeyi tanımlamak için kullanılır. Sarsıntı gibi bir yaralanma tıbbi bir durum olarak kabul edilir. 

Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma Yolları

Bulaşıcı hastalıkların enfeksiyon riskini azaltmak için öncelikli olarak şu yolları deneyin:

Ellerinizi yıkayın: Özellikle yemekten önce ve sonra ve de tuvaleti kullandıktan sonar elleri yıkamak çok önemlidir. Ve ellerinizle gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza dokunmamaya çalışın, çünkü bu mikropların vücuda girmesine neden olur.

Aşı olun: Aşı, birçok hastalığa yakalanma riskinizi büyük ölçüde azaltabilir. Çocuklarınızın için de önerilen aşıları takip ettiğinizden emin olun.

Hasta olduğunuzda evde kalın: Kusuyorsanız, ishaliniz varsa veya ateşiniz varsa işe gitmeyin. Bu semptomlara sahipse çocuğunuzu da okula göndermeyin.

Yiyecekleri hijyen içinde hazırlayın: Yemek hazırlarken tezgahları ve diğer mutfak yüzeylerini temiz tutun. Bir yiyecek termometresi kullanarak yiyecekleri uygun sıcaklıkta pişirin. Öğütülmüş etler için bu, en az (71 ^oC) anlamına gelir; kümes hayvanları için  (74 ^oC); ve diğer etlerin çoğu için en az (63 ^oC).

Fazla yemekleri hemen buzdolabına koyun: pişmiş yiyeceklerin uzun süre oda sıcaklığında kalmasına izin vermeyin.

Güvenli seks yapın: Siz veya partnerinizin cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar veya yüksek riskli davranış geçmişi varsa daima prezervatif kullanın.

Kişisel eşyaları paylaşmayın: Kendi diş fırçanızı, tarağınızı ve tıraş makinenizi kullanın. Bardak veya yemek kaplarını paylaşmaktan kaçının.

Akıllıca seyahat edin: Ülke dışına seyahat ediyorsanız, ihtiyacınız olabilecek özel aşılar (sarı humma, kolera, hepatit A veya B ve tifo gibi) hakkında doktorunuzla konuşun.

Bulaşıcı Hastalıklarla İlgili İlginç Gerçekler 

• Zoonotik bir hastalık, hayvanlar arasında insanlara bulaşabilen bulaşıcı bir hastalıktır. 
• Bazı enfeksiyonlar bir kişiyi hasta etmediğinden, tüm enfeksiyonlar hastalık olarak kabul edilmez. 
• Tüm virüsler, bakteriler, parazitler ve mantarlar insanlar için kötü değildir, sadece hastalığa neden olanlara patojenler denir.